Nederland kampt met een groeiend tekort aan accountants. Hoe dit groeiende probleem opgelost kan worden, was daarom een van de thema’s op de Accountancy Expo 2023.
In een serie van drie gesprekken met stakeholders in de arbeidsmarkt voor accountants, besteedt AccountantWeek aandacht aan dit probleem. In deze blog is CEO Michiel Chevalier aan het woord over: software als vervanging voor het tekort aan accountants.
- Michiel Chevalier: "Jonge accountants willen niet per se meer partner worden."
- Accountants kunnen 30 procent meer automatiseren dan ze nu doen
- AI (kunstmatige intelligentie) gaat de rol van accountants transformeren
“We zien sinds een paar jaar dat accountantskantoren stoppen met nieuwe klanten. Ze hebben gewoon letterlijk een klantenstop ingevoerd. Sommigen kantoren hebben zelfs afscheid genomen van bestaande klanten die ze hadden”, zegt CEO Michiel Chevalier van HR en payrollsoftwaremaker Nmbrs. Hij bevestigt daarmee het beeld dat de accountancy met een nijpend tekort aan personeel kampt.
Accountantstekorten: Randstad versus niet-Randstedelijke regio’s
Volgens Michiel Chevalier zijn de personeelstekorten in de accountancy over de hele breedte van de sector te zien. Wel heeft hij het gevoel dat het in de Randstad nijpender is dan daarbuiten: “Er is echt nog wel een enkel kantoor in de Randstad of daarbuiten te vinden dat hard groeit, maar dat zijn uitzonderingen. Het algemene beeld is dat het overal moeilijk is om mensen te vinden.”
Te weinig accountants met vergunning
Maar ook bij accountantswerk waar een vergunning voor vereist is, ziet Chevalier flinke tekorten. Een deel van de accountants vraagt een dergelijke vergunning niet eens meer aan: “Diegenen die een vergunning hebben om een bepaald type bedrijf te kunnen controleren zijn soms op nog maar op één hand te tellen.” Chevalier doelt daarmee op berichten over de tekorten aan accountants voor waterschappen. Er zijn een aantal echt vaktechnische dingen die beter zouden kunnen. Een heleboel winst zou je kunnen behalen met standaardisering.
Meerdere oorzaken tekort accountants
Volgens de oprichter en topman van Nmbrs zijn er meerdere oorzaken voor het tekort aan accountants aan te wijzen: “Een van de oorzaken - ook al is dat als softwaremakers niet onze expertise - is de jarenlange betaling aan accountants op uurbasis. Daardoor is een deel van de werkzaamheden niet geautomatiseerd; een accountantskantoor kon voor dat werk namelijk een factuur sturen ook al was het werk niet heel leuk en sexy.” Zijn bedrijf zag daardoor een uitstroom ontstaan van mensen die voor zichzelf gingen beginnen. Maar nu vinden deze accountants de lage aantrekkelijkheid niet meer opwegen tegen de inkomsten en toenemende werkdruk.
Werkdruk in de accountancy
Ook noemt Chevalier de werkdruk binnen accountantskantoren als factor. Volgens hem is die werkdruk voor sommige accountants te groot aan het worden: “Het beroep dat op accountants en op accountantspersoneel wordt gedaan, is eigenlijk te groot in verhouding met de privé-werkbalans. Accountants zijn dat niet gewend. Normaal stonden mensen gewoon in de rij om te werken en nu moet dezelfde hoeveelheid werk met een lagere bezetting.”
Accountancy uit het buitenland
Om toch te kunnen voldoen aan de vraag, is een deel van het accountantswerk de afgelopen jaren verplaatst naar het buitenland: “Een deel zag je op een gegeven moment naar India en ook delen van Azië verplaatst worden. Hele boekhoudstraten van het repetitieve handwerk werden daar uitgevoerd. Maar ook dichter bij huis, zoals in Albanië, gebeurt dat.” Volgens de Rotterdamse ondernemer is dat een oplossing die voor de korte termijn goed werkt: “Maar uiteindelijk merk je dat dergelijk werk steeds meer inhouse wordt geautomatiseerd.”
Automatisering vergt eindverantwoordelijke accountant
Toch is de verdergaande automatisering en outsourcing volgens de softwareproducent op lange termijn niet de oplossing, “want er zullen mensen nodig zijn die de vakinhoudelijke controle moeten doen. Je hoopt dat er toch accountants instromen die het leuk vinden om met deze materie bezig te zijn, want een eindverantwoordelijke zal altijd nodig zijn.”
Accountant verschuift naar adviseur
Als ontwikkelaar en leverancier van software voor loonadministratie, merkt Nmbrs dat de rol van accountants steeds meer adviserend wordt. Chevalier ziet dat de accountant voor veel ondernemers ‘gewoon een vertrouwenspersoon’ geworden is: “Iemand die je dingen kunt vragen. Want je kunt als ondernemer niet overal verstand van hebben.” Volgens de topman denkt een goede accountant steeds vaker mee en weet hij in welke fase de onderneming zit. Op de vraag of de accountant een plek in de boardroom moet krijgen, antwoordt hij ontkennend: “maar hij moet er wel heel dicht tegenaan zitten. Accountants zien veel verschillende bedrijven en zien veel verschillende boeken in. Daardoor weten ze veel.”
Onderwijs doet te weinig
Ook het onderwijs kan iets doen aan de tekorten, vindt de Rotterdammer: “Soms denk ik wel eens dat het vak te grijs wordt neergezet.” De ondernemer heeft zelf twee kinderen in de laatste fase van de middelbare school: “Als je ziet hoe bedrijfskunde wordt gegeven, dan is dat vooral balans lezen.” Hij noemt dat ‘gortdroog' en 'nitty gritty'. “Dat helpt het niet om accountancy aantrekkelijk te maken.” Volgens de IT-expert zouden opleidingen er dan ook goed aan doen meer aandacht te besteden aan data-analyse ‘en aan een heleboel andere dingen behalve debit & credit’ maar hij haast te zeggen dat dát laatste óók bij het vak hoort.
Accountant wil purpose in plaats van partnerschap
Naast onderwijs, werkdruk en saaie werkzaamheden, kunnen accountantskantoren ook iets doen aan de aantrekkelijkheid van hun organisatiestructuur. De topman van Nmbrs doelt daarbij op het partnerschap. Veel accountantskantoren zijn namelijk nog steeds van mening dat personeel wil doorgroeien naar partner worden, maar: “ik denk dat er een heleboel mensen tegenwoordig niet meer willen werken om partner te worden.” Volgens CEO Chevalier doen kantoren er daarom verstandig aan het accountancy-vak meer purpose te geven in plaats van ‘je auto op de parkeerplek voor partners te mogen zetten’.
Regelgeving veroorzaakt onzekerheid onder accountants
Ook de regeldruk speelt een rol bij de onaantrekkelijkheid van het accountantsvak. Maar volgens Chevalier geldt dat meer voor de wijze waarop de covidsteun wordt verwerkt in de cijfers dan voor ESG: “De terugbetalingsregelingen die over de ondernemers worden uitgestort zorgen voor stress. En dus worden de vragen 1-op-1 doorgeplaatst naar accountants.” Volgens de oud-consultant zorgt de verantwoordelijkheid voor onduidelijke en onzekere regelgeving voor terughoudendheid.
Private equity als oplossing…
Intussen ziet Chevalier steeds meer private equity op de vrije markt voor accountants. Volgens hem zien zij de structurele ondercapaciteit en de daarmee oplopende verdiencapaciteit. Hij denkt dat die beweging vanuit de markt goed is ‘want er moet absoluut wat gebeuren’. Maar hij betwijfelt of investeringen vanuit private equity de enige oplossing is: “Mijn ervaring is dat die meestal geen langetermijndoelstellingen hebben. Dat kan daarom ook een gevaar opleveren. Maar het kan voor een deel zeker helpen.”
… of de overheid als oplossing?
Volgens hem zou ook de overheid een rol kunnen spelen bij het verlichten van de werkdruk in de sector. Zo kan het een aantal vaktechnische zaken organiseren: “Een heleboel winst zou je kunnen behalen met standaardisering zodat er minder werk voor accountancy nodig is.” Als voorbeeld geeft Chevalier de codering van de grootboekrekeningen. “In de EU is dat een Nederlands initiatief, maar andere landen zijn daar al veel verder in.” Ook stelt Chevalier dat het goed zou zijn als de overheid een rol pakt bij de kwaliteitscontroles bij prijsvechters.
Meer digitaliseren, meer automatiseren… en AI
Daar waar de tekorten in de arbeidsmarkt voor accountants niet op te lossen zijn, ziet de topman van Nmbrs een opdracht voor de IT-ontwikkelaars. Volgens de Rotterdammer is het onderhand voor iedereen duidelijk dat veel van het werk van de accountant door machines en software kan worden uitgevoerd. Toch schat hij in dat accountants nog voor 30 procent tot 40 procent méér kunnen automatiseren en digitaliseren: “Maar deze efficiencywinst zal op langere termijn leiden tot verschuiving naar een andere rol en dus niet tot mínder werk leiden”, zo voorspelt de ondernemer.
Toekomst van accountancy
Om te voorkomen dat het tekort zich in de toekomst voor blíjft doen, moeten alle betrokkenen daarom nu al denken over de toegevoegde waarde van de accountant, adviseert Chevalier: “De huidige situatie is een wake-up call die voor de deur van de sector staat. Dat is de winst van het nadenken over de huidige tekorten.” Hij verwacht dat accountants in de toekomst meer kwalitatieve controles en kwalitatieve adviezen moeten gaan geven. Ook zullen zij datastromen in kaart moeten brengen van het duurzaamheidsgehalte van bedrijven. Hij schat dat deze werkzaamheden 50 procent van het werk van de toekomst accountant zullen zijn.
De accountantskills en AI
De IT-topman adviseert accountants ook zich te verdiepen in AI, “want dat kan een behoorlijke winst opleveren”. Al in 2016 is zijn bedrijf begonnen met Ai voor loonadministraties. Maar de echte aandacht is volgens hem van veel recentere periode: “Er is nu meer aandacht en daardoor ook veel meer investeringsgeld beschikbaar. Het lijkt of nu elk IT-bedrijf met AI bezig is.” Juist daarom verwacht de voorman van Nmbrs dat het hard zal gaan, temeer AI veel winst op kan leveren voor accountants: “Dat betekent wel dat de accountant in staat moet zijn om met die AI om te gaan. De accountant moet een skill gaan beheersen want hij moet weten wat er gebeurt en hij moet natuurlijk ook controle houden op dat AI proces.”
Bron: AccountantWeek
